แถลงการณ์ของ ๕ อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์: เรื่อง คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญกรณียุบพรรคการเมือง

ตามที่ศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งให้ พรรคพลังประชาชน พรรคชาติไทย และพรรคมัชฌิมาธิปไตยแถลงปิดคดีในวันที่ ๒ ธันวาคม ๒๕๕๑ โดยหลังจากที่มีการแถลงปิดคดีแล้ว ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยในวันเดียวกัน ให้ยุบพรรคการเมืองทั้งสามพรรค พร้อมทั้งสั่งให้เพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง ของกรรมการบริหารพรรคทั้งสามพรรคนั้นระหว่างรอคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ที่จะเผยแพร่ต่อสาธารณะต่อไป เรา กลุ่ม ๕ อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ขอแสดงความคิดเห็นเบื้องต้น ต่อคำวินิจฉัยของศาลในเรื่องดังกล่าว ดังต่อไปนี้

๑. ความยุติธรรมเป็นคุณค่าสูงสุด ที่องค์กรตุลาการจำต้องรักษาไว้ให้มั่นคง และแสดงออกให้สาธารณชนได้เห็นเป็นที่ประจักษ์ เพื่อเป็นการยืนยันว่า ไม่ว่าความขัดแย้งภายในสังคมจะเป็นอย่างไร องค์กรตุลาการ จะเป็นที่พึ่งสุดท้าย ให้ทุกฝ่ายเชื่อมั่นว่า การพิจารณาคดีและการวินิจฉัยคดี จะเป็นไปตามกรอบของกฎหมายบนพื้นฐานแห่งความเป็นธรรม

๒. ความน่าเชื่อถือต่อองค์กรตุลาการ แท้ที่จริง หาได้เกิดจากบทบัญญัติแห่งกฎหมาย เกี่ยวกับการละเมิดอำนาจศาล หรือการกล่าวอ้างว่า คำพิพากษาเป็นที่สุดแล้ว ซึ่งเราทุกคนจำต้องเคารพแต่อย่างใดไม่ ตรงกันข้าม เรื่องดังกล่าวนี้ จำต้องเกิดมาจากความสมเหตุสมผลในเหตุผลประกอบคำพิพากษา ความเป็นภววิสัยของเหตุผลประกอบคำพิพากษา อีกทั้งความเป็นอิสระ และการดำรงตนอย่างปราศจากอคติของผู้พิพากษาเท่านั้น
คำพิพากษาของศาลจะมีคุณค่าหรือไม่ อย่างไร นอกจากเพราะกฎหมายกำหนดให้คำพิพากษามีค่าบังคับแล้ว ก็ยังต้องอาศัยความเชื่อถือ อันกอรปด้วยเหตุผลของสาธารณชนประกอบกัน

๓. ในการดำเนินกระบวนพิจารณาเพื่อนำไปสู่คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ แม้ข้อกำหนดของศาลรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณา และการทำคำวินิจฉัย พ.ศ. ๒๕๕๐ ข้อ ๓๒ และข้อ ๓๗ จะกำหนดให้ศาลรัฐธรรมนูญ มีดุลพินิจในการงดไต่สวนพยานหลักฐาน หากศาลเห็นว่า คดีหนึ่งคดีใด มีพยานหลักฐานเพียงพอที่จะวินิจฉัยก็ตาม
ก็มิได้หมายความว่า ศาลรัฐธรรมนูญจะปฏิเสธการรับฟังพยานหลักฐานทั้งหมดอย่างสิ้นเชิง จากผู้ถูกร้อง ตลอดจนจากบุคคลที่จะได้รับผลกระทบโดยตรงจากคำวินิจฉัยได้ เพราะหากเป็นเช่นนั้นแล้ว ย่อมจะกล่าวไม่ได้ว่า ผู้ถูกร้อง ตลอดจนผู้ได้รับผลกระทบโดยตรงจากคำวินิจฉัย ได้มีโอกาสต่อสู้คดีอย่างเต็มที่แล้ว ตามหลักการพิจารณาคดีอย่างเป็นธรรม

๔. ที่สำคัญไม่ยิ่งหย่อนกว่ากันก็คือ แม้ศาลจะเปิดโอกาสให้ผู้ถูกร้องในคดี ได้แถลงปิดคดีก็ตาม แต่ในวันที่มีการแถลงปิดคดี เมื่อผู้ถูกร้องได้แถลงปิดคดีเสร็จสิ้นแล้ว ถัดจากนั้น ด้วยระยะเวลาเพียงเล็กน้อย ศาลรัฐธรรมนูญก็อ่านคำวินิจฉัยในทันที และปรากฏความผิดพลาดในคำวินิจฉัย ซึ่งทำให้ศาลรัฐธรรมนูญต้องแก้ไขคำวินิจฉัยในขณะที่อ่าน อันเป็นที่ประจักษ์แก่สาธารณชนทั่วไป

การอ่านคำวินิจฉัยของศาลโดยรีบด่วนเช่นนี้ คำวินิจฉัยที่ศาลอ่าน จะเป็นคำวินิจฉัย ที่ผ่านการพิจารณาข้อเท็จจริงอย่างรอบคอบ กอปรด้วยความเป็นธรรมหรือไม่ วิญญูชนย่อมพิจารณาได้เองด้วยข้อเท็จจริงข้างต้น ในสถานการณ์บ้านเมือง ที่กำลังขาดความไว้วางใจระหว่างกันอย่างรุนแรงของผู้คนในสังคม เราเห็นว่า ความสมานฉันท์จะเกิดขึ้นได้หรือไม่ ย่อมมิใช่เพียงเพราะว่า ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยในเรื่องนี้แล้ว จึงสมควรยอมรับ หากทว่ายังจำเป็นต้องพิจารณาข้อเท็จจริงทั้งหมดของเรื่อง ประกอบกันว่า คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ตั้งอยู่บนพื้นฐานของความยุติธรรม หรือความอยุติธรรม
คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ กรณียุบพรรคการเมืองทั้งสามพรรคดังกล่าวนี้ จะก่อให้เกิดความยุติธรรมอันควรแก่การสมานฉันท์หรือไม่ หรือมีคุณค่าควรแก่การยอมรับนับถือ ในฐานะที่เป็นคำวินิจฉัยในทางตุลาการหรือไม่
คำตอบ ย่อมขึ้นอยู่กับเสียงแห่งมโนธรรมสำนึกของแต่ละบุคคล

รองศาสตราจารย์ ดร.วรเจตน์ ภาคีรัตน์
รองศาสตราจารย์ ประสิทธิ์ ปิวาวัฒนพานิช
อาจารย์ ดร.ฐาปนันท์ นิพิฏฐกุล
อาจารย์ ธีระ สุธีวรางกูร
อาจารย์ ปิยบุตร แสงกนกกุล
คณะนิติศาสตร์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
๓ ธันวาคม ๒๕๕๑